¿Quién se ha comido mis atrapachicos?.

Orain liburu hau irakurtzen ari naiz.

Liburua neska bati buruz doa: Georgia Nicolson. Neskari mutil bat gustatzen zaio baino mutil hori denbora batetara Estatu Batuetara, Burgerlandia Georgia esaten duen bezela. Baino han ez du aurkitzen eta gero beste gauza asko pasatzen zaizkio. 

Oso polita eta dibertigarria da, Georgiak ideia arraro asko dituelako.

Badaude Georgia nicolsoni buruzko beste bost liburu (hau seigarrena da, baino ni ez ditut besteak irakurri). Denak neskei gaztetan gertatzen zaizkigun gauzei buruzkoak dira.

Euskera.

Euskeraren historia:
Euskera, Europako mendebaldean, Kristo aurreko II. milurtean inbasio indoeuroparrek suntsitu ez zuten hizkuntza bacará da. Erromanizazioak ere ezin izan zuen Euskararen aurka ezer egin.
Nafarroako euskararen historia:
Duela urte asko, gehiago hitz egiten zen uskara Nafarroan, hau Baskoien hizkuntza baitzen.
Erromatarrak latinez hitz egiten zuten baino Baskoiek euskaraz hitz egiten jarraitu zuten.
Ia Nafarroa guztian euskaraz hitz egiten zen, baino beste hizkuntzak hitz egiten hasi ziren, gaztelaniara iritsi arte.
Geroz eta gaztelania gehiago hitz egiten zen.
XX. mendea hastean oraindik ere pixka bat hitz egiten zen euskaraz baino Erronkarin erabat galdu zen.
Euskararen hedapena:
Euskara Euskal Herriko zazpi probintziatan hitz egiten da. Munduan zehar 600 – 700 mila euskara hiztun daude. Nafarroako biztanleriaren %10-a bakarrik hitz egiten du euskaraz.
Euskararen misteriotasuna:
Euskara, inguruan dauden hizkuntzen oso ezberdina da. Frantsesa, Ingelera…, gusztiak oso ezberdinak dira. Hau, guztiak hikuntza indoeuropeotik datozelako da, baino euskara ez, zaharragoa baita. Ez du zer ikusirik munduko beste batzuekin.
Euskalkiak:
Euskara oso ezberdina da leku batetik bestera. Gaur egun sei euskalki daude: mendebaldekoa, erdialdekoa, nafarrera, ekialdeko nafarrera, nafar lapurtera eta zuberera.
Sailkapen hau Koldu Zuazuk egin zuen. Baino gaur egun, ia Euskal Herria osoan euskara batuan hitz egiten da, euskldun guztiak gure artean ulertzeko egin zen moldea baita.
Gaurko euskara, gaurko Nafarroan:
Gaur egun, jatorrizko euskera, oso leku gutxitan hitz egiten da. Tradiziozko euskara bakarrik herri batzuetan hitz egiten da, adibidez, Basaburuan edo Larraunen.
Baino beste jatorrizko hiztun batzuk ere beste lekutan badaude, adibidez Zaraituzn edo Aezkoan.
Nafarrak euskal literaturan:
Hiru idazle nafar ospetsuenetarikoak euskaraz idatz zuten. nafar idazleak oso garrantzitsuak izan ziren euskal literaturan, eta euskal literatura Nafarroan ere bai, noski.
Hiru idazle famatuenetarikoak hauek dira: Pedro Axular, Bernat Etxepare eta Joanes Leizarraga.

Pedro Axular:
Urdazubin jaio eta hil zen (1556-1994). Ororen iritziz euskal literaturako idazle gailena da. 1600an Sarako parrokia eskaini zioten, eta Urdazubitik geru zegoenez onartu egin zuen. Han egon zen hil arte.
Honek sortu zuen euskara prosa modernoa eta honen eragina, batez ere, Iparraldeko herri euskaldunetan egon zen.
Bernat Etxepare:
Nafarroa Beherean jaio zen. Baskoien hizkuntzaren primiziak Bordelen argitaratu zituen 1545ean. Hau izan zen euskaraz inprimatu zen lehenbiziko liburua.
Etxepareren bizitzari buruz ez da asko jakin Nafarroa Beherean sortu zela bakarrik eta Eiharalarreko parrokoa izan zela.
Uste da ere Paueko kartzelan egon zela beamondarra zelako, hau da, Fernando Katolikoaren inbasioa aldezten zuelako. Hau bere olerkiei esker jakin da.
Joanes Leizarraga:
Hau ez zen Nafarra, Lapurditarra izan ezik. Beti izan zuen harreman estua Nafarroarekin batez ere Joana Albert Nafarroako erreginarekin. Erreginak Testamentu Berria euskaratzea enkargatu zion. Itzulpen hau 1571n argitaratu zen. Hau kontsideratu da euskararen momentu handienetako bat.

Luis Luziano Bonaparte.

ARIKETAK (28.orr).

1.Egin hormairudi bat Luis Luziano Bonaparteri buruzko datuak bertan bilduz. Hona hemen abiapuntu batzuk:
Non jaio, bizi eta hil zen; zein lotura zuen Bonaparte enperadorearekin; zer egin zuen euskararen alde; Zein bidaia egin zituen Euskal Herrira…
Luis Luziano Bonaparte, Worcestershiren, Ingalaterran jaio zen 1813ko Urtarrilak 4ean. 1891eko Azaroak 3an, Fanon, Italian hil egin zen 78 urterekin.
Lucien Bonaparteren seme aeta Napoleón I-ren iloba izan zen. Printze inperiala deklaratu zuten 1815. urteko martxoak 22. Gaztaroa Italian igaro zuen eta ez zen Frantzian bizi 1848 urtea arte Asambleak aukeratu zuenean.
Napoleón III erori zenean, 1870 urtean Britaina handira buelatu zen.
Hizkuntza europearren ikasketa konparatiboetan lan egin zuen, alderaketa erabiliz hizkuntzak aztertu zituen lehen filologoetako bat izan zen. Luis Luziano Euskal Herrira bost aldiz etorri zen 1856 eta 1869 urteen artean. Egin zuen lanari eta beste jende batzuen laguntzari esker 33 lan egin zituen, euskalki ezberdinak erabiliz. Lan horien artean, adibidez, “Le verbe basque en tableaux” da azpimarratu behar den bat.
Gaur egun, oraindik erabili ohi da Luis Luziano Bonapartek egin zuen klasifikazioa, baino batzuk aldaketa txikiak jasan dituzte. Klasifikazio honeta sartzen dira hiru talde handi, zortzi euskalki, hogeita bost azpieuskalki eta berrogeita hamar euskalki literario.
Euskal Herrira etorri zen alditan, Luis Luziano Bonaparteri jende askok lagundu zion, adibidez, José Samper edo Prudencio Hualde.
Luis Luziano Bonapartek baita ere Ingelerako, Italierako eta beste leku batzuetako dialektoak aztertu zituen erebai.


2.Esan zein euskalki literario bereizi zituen Bonaparte printzeak.
Luis Luziano Bonaparte printzeak, gipuzkera, lapurtera, bizkaiera eta zuberera euskalki literarioak bereizi zituen. Beranduago (1884an) Arturo Kanpion nafarrak Lau euskalki literarioen gramatika liburuan, Orreaga balada lau euskalki literarioetan argitaratu zuen.

Nikolasaren abenturak eta kalenturak

ATXAGA, Bernardo: "Nikolasaren abenturak eta kalenturak".LABURPENA: Egun batean Bela Kabelako "korreos"era oso gutun lodia iritsi zen eta Nikolasa Bits Baporuxentzat zela zioen.Dena fakturak ziren eta Nikalasak ez zekien zer egin.Orduan bere anaia Txarlesi laguntza eskatuko ziola pentsatu zuen. Hau, urteak zeramatzan ohean eta Nikolasak ez zekien zer gertatzen zitzaion: hasieran uste zuen beti bere hegazkinean ibili eta gero nekatua egongo zela, baino hainbeste denbora ez zen normala.Gero uste zuen lo gehiago beharko zuela, baino hainbeste ez zen normala pertsona batean.Ez zekien zer gertatzen zen...Hasieran Txarlesek ez zion jaramonik egin, baina gero Nikolasak oso modu ona jakin zuen Txarlesek kasu egiteko: liburuak kenduko zizkiotela esan zion.Orduan Txarlesek berehala utzi zion aireplanoa eta Nikolasa azokara joan zen mermelada, barazkiak, eta abar saltzera.Hasieran oso ongi zihoan aireplanoan baina bat-batean ia-ia lurrera erori zen baina azken-azkenean palanka bati eman eta gora joan zen.Bazegoen gizon bat Nikolasak gorrotatzen zuena: Patxi Nubolari.Gizon honi tranpak egiten beti lehenengoa izatea gustatzen zitzaion. Eta beti lortu izan zuen, Nikolasa agertu arte.Hortik aurrera beti bigarrena izan zen eta ezin zuen hori onartu.Orduan, karrera bat egitea pentsatu zuten: zirkuito bat egin behar zuten eta azkenean azenario bat bota, urrunen iristen zen azenarioak irabaziko zuen.Nikolasa berandu iritsi zen eta karrera jada hasia zegoen, eta denek Nubolarik irabaziko zuela zioten.Eta azkenean... berdinketan geratu ziren!!!
IRITZIA: Liburua ez zait asko gustatu. Pixka bat aspergarria dela uste dut.Gainera, ni baino txikiagoa den jendearentzat dela uste dut. Horregatik nire gelakoei ez, baina 4., 5. eta 6. D-koei gomendatuko nieke.Baina pixka bat gustatu zait.Nikolasa: bere izaera gustatzen zait, oso ideia arraroak ditu eta gainera azkenean ez irabazi arren, pozik dago Patxi Nubolari ere ez duelako irabazi.Ez zaidana asko gustatu postariak hain gutxi agertzea izan da, onak zirela ziruditelako eta gehio agertuko balira liburua hobeagoa izango zen.Orokorrean, oso gutxi gustatu zait.